Yeniden Kullanım
Türk Kızılay’ın yürüttüğü şekilde ayrıştırma tesisine gelen tekstil atıklarından kullanılabilir ya da küçük işlemler sonucunda tamir edilebilir ürünler yurt içinde bulunan Kızılay mağazalarında ihtiyaç sahiplerinin tüm ihtiyaçlarını karşılayabileceği akıllı kart sistemi olan Kızılaykart aracılığıyla satışa sunulabilmektedir.1
Geri Dönüşüm
Oluşan tekstil atıklarının olumsuz çevresel etkilerini en aza indirmek ve onları tekrar ekonomiye geri kazandırmak amacıyla tekstil atıklarının geri dönüşümü kapsamında rejenere iplik üretimi yapılması mümkündür. Üretilen rejenere iplikten çadır üretimi ve satışı yapma amacıyla için çadır bezi üretilmesi veya outdoor kıyafet üretim ve satış amacıyla kumaş üretilebilmektedir.
Tekstil atıkları ilk olarak rejenere elyaf üreten prosese tabi tutulmakta, üretilen rejenere elyaf çeşitli işlemlerden geçtikten sonra rejenere ipliğe dönüşmekte, rejenere iplikten ise tekrar tekstil ürünleri elde edilmektedir. Rejenere iplikten üretilen tekstil ürünleri, tüketiciler tarafından aynı şekilde kullanılmakta ve kullanım ömrü bittiğinde yine aynı işleme tabi tutulabilmektedir. Bahsedilen tekstil atığı geri dönüşüm zinciri Şekil 1’de gösterilmektedir.
Geri Kazanım
Ayrıştırma sonrasında geri dönüşümü mümkün olmayan ayakkabılarda bulunan kauçuk gibi ürünler için en eski ve basit yöntemlerden biri olan piroliz teknolojisi uygulanabilmektedir.
Girdilerin oksijensiz ortamda ısı verilmesi sonucunda termal parçalanmaya uğraması olarak tanımlanan piroliz prosesinde, moleküller parçalanarak alifatik ve aromatik hidrokarbon moleküllerine dönüşmekte ve bunun sonucunda karbon karası, pirolitik sıvı ve pirolitik gaz oluşmaktadır. Girdilerin çıktılara dönüşme şekli ile değişebilen proses sıcaklığı geniş bir aralığa sahiptir.
Piroliz prosesi sonrasında ortaya çıkan karbon karası; paspas, kablo, siyah poşet üretimi yapan farklı endüstrilerde kullanılan bir hammaddedir. Bahsedilen karbon karası ürününün bu endüstrilere satışı gerçekleştirilerek atığın ekonomiye geri kazandırılması ve beşikten mezara değil, beşikten beşiğe anlayışı sağlanarak çevreye daha az zarar verilmesi mümkündür. Pirolitik sıvı ilave işlemlerle çok çeşitli yağ ürünü olarak kullanılabilecek bu sıvı ürün, yüksek ısıl değere sahip olduğu için sanayinin ihtiyaç duyduğu ısı enerjisi üretiminde de kullanılmakta ya da ham petrole karıştırılarak ekonomiye geri kazandırılabilmektedir. Bunlara ek olarak, pirolitik sıvı içten yanmalı ve dizel motor gibi uygun ekipmanlar ile elektrik ve ısı üretiminde kullanılmaktadır.
Pirolitik gazı gaz motoru ve türbinlerden geçirilerek elektriğe dönüştürülmektedir. Elektriğe dönüştürme işleminin yanı sıra ısınma ihtiyacının karşılanabileceği atık ısı oluşumu da gözlenmektedir.2
Hem Türkiye hem de dünyada yüksek boyutlara ulaşan tekstil atıklarının atık yönetimi kapsamında değerlendirilmesi diğer atık yönetimleri kadar önemli bir yere sahiptir. Bu konunun ülkemizde bütünsel olarak değerlendirilmesi ihtiyacı bulunmakta olup bu ihtiyacın karşılanması ile birlikte;
İkinci el kıyafet atıkları etkili bir biçimde toplanacak, geri dönüşüm sürecinin sistematik bir şekilde yönetilip bu atığın çevreye ve ekonomiye verdiği zararları minimize edilecek,
İkinci el tekstil ürünlerinin tekrar kullandırma yöntemi ile yeniden üretimi azaltılarak karbon salımı ve kaynak kullanımı azaltılacak,
İkinci el kıyafetler insani yardım amaçlı kullanılacak,
Toplumda sosyal yardımlaşma ve çevre duyarlılığı bilinci geliştirilecektir.